Spellen die in het actie genre vallen, hebben de nadruk meestal liggen op een uitdaging. Hierdoor moeten spelers gebruik maken van hun reflexen, hand-oog coördinatie en reactie vermogen. Vaak wordt er bij actie games al snel gedacht aan spellen waarbij je in een virtuele wereld rond rent en springt. Dit komt doordat er in het begin al een aantal spellen ontworpen zijn waarbij spelers al veel rond moesten lopen om een opdracht te vervullen. Tegenwoordig zijn de spellen nog complexer. Echter is het principe van rond lopen, rennen, springen en aanvallen hetzelfde gebleven.
De meeste actie spellen hebben tegenwoordig een doel waarbij je steeds iets of iemand moet verslaan. Door het verslaan van dit doel ga je steeds een niveau omhoog waarbij de moeilijkheidsgraad ook omhoog gaat. Hierdoor wordt het steeds moeilijker om je door een level heen te navigeren en het spel te verslaan. Vijanden worden sterker waardoor je tactisch moet gaan spelen. Met name bij een tactical shooter spel is het belangrijk om je strategie te kennen.
Veel van deze spellen bevatten ook een soort “boss fight”. Dit houdt in dat eerst een eindbaas van een level moet verstaan om door te mogen naar een hoger niveau. De gevechten tegen zo'n eindbaas vereisen net iets meer kracht en handigheid. Ook minibosses zijn niet geheel onbekend. Deze worden midden in een level geplaatst waardoor de speler weer wakker geschud wordt.
Actie spellen geven de speler de optie om meerdere opdrachten uit te voeren. Echter heeft ieder spel wel een samenhangend thema. Denk maar eens aan de schietspellen die gespeeld kunnen worden. Hierbij hebben spelers de mogelijkheid om verder in het spel te komen door vijanden neer te schieten. Daarnaast krijgen ze wapens die geüpgrade kunnen worden. Andere spellen hebben dan weer meer een fantasiewereld waarin gespeeld moet worden. Spelers hebben dan de mogelijkheid om met magische krachten, fictieve wapens of vervoersmiddelen te spelen. Hetzelfde geld voor een stealth game waarbij je kennis en vaardigheden kunt toepassen om het pad te vinden en een keuze te maken in jouw hulpmiddelen om het spel tot een succes te helpen. Denk na over iedere keuze die je maakt, want de foute keuze kan fataal zijn.
Bij action games moeten spelers er rekening mee houden dat hun karakter gezond blijft. Dit houdt in dat het hoofdkarakter een aantal klappen kan verduren. Echter kan het ook zijn dat je karakter te veel klappen of verwondingen ontvangt waardoor hij of zij dood gaat. Bij de meeste spellen ontvangt een speler een aantal levens die verspeeld kunnen worden. Zijn deze levens weg? Dan is het game over. Tijdens het uitvoeren van opdrachten kunnen spelers vaak extra levens ontvangen die ervoor zorgen dat je verder in het spel kunt komen. Doorgaans ga je dan terug naar een checkpoint en kun je het level op nieuw spelen, totdat je het wel haalt. Doorgaans kijk je uit de ogen van de speler, maar het is ook mogelijk om als third person rond te lopen, dat je jouw avatar ziet rondlopen.
Er zijn tegenwoordig een groot aantal actie spellen waardoor het overzicht misschien niet helemaal meer duidelijk is. Gelukkig zijn de spellen netjes onderverdeeld in verschillende subcategorieën waardoor je makkelijk vindt waar je naar op zoek bent. Een aantal populaire categorieën binnen de action games zijn:
